تصاویری از طبیعت ایران و هرمزگان

نوروز در هرمزگان Nowruz in Hormozgan


	Happy New Year

شیشه عطر بهار، لب دیوار شکست و همه جا پر شد از بوی خدا. همه جا آیت اوست...دستان پرنوازش بهار، طبیعت خفته را از خواب بیدار کرد و زمین و درخت، رازهای رنگارنگ و عطرآگین خود را نثار نگاه ما می کردند.
در سال جدید خورشیدی ، سبزی، شادی، کامیابی، بهره وری، اثربخشی فعالیتها و بهروزیتان را از درگاه ایزد منان آرزومندم.

نوروزتان مبارک

نوروز در هرمزگان به نقل از آقای سهراب سعیدی محقق هرمزگانی

نوروز از مراسم بسیار کهن ایرانیان آریایی است و آن واژه ای برخاسته از تاریخ ایران زمین است که به پاس نو شدن طبیعت و روئیدن سبزه و گل شروع می شود ودر این ایام کتاب هستی اوراق خود را در مقابل دیدگان اهل خرد و نظر می گشاید و گردش ایام و گذرا بودن عمر را به انسان متذکر می شود.

نوروز عزیزترین روز سال نزد ایرانیان است به طوری که :«اجرای مراسم جشن نوروز و گستردن خوان نوروزی در طول تاریخ بی نهایت با شکوه و جلال برگزار می شده است و در برخی از برهه های تاریخ با وجود مخالفت هایی که می شد نتوانستند این رسم و دیگر مراسم را که موجب وحدت و هویت ملی ایرانیان است از میان بردارند.» ( بیگدلی: 1383: 13)

«مجموعه آئین های نوروزی از چهارشنبه آغاز می گردد و با آئین سیزده نوروزی پایان می پذیرد و همه ی آن ها با فروهرهای درگذشتگانی که روزهای پایان سال برای دیدار خود بر زمین می آید پیوستگی دارد» (فره وشی : بی تا : 43) و با حیات طبیعت روح رفتگان باز می گردد و چند روز را در سرای دنیائیشان و با بستگان می گذرانند.

درباره ی پیدایی نوروز اعتقادات زیادی وجود دارد از جمله اینکه:جم در این روز تاج مرصعی بر سر نهاد و چون آفتاب بدان تابید و شعاع آن پراکنده شد مردم شاد شدند وگفتند امروز روز نو است و چون در زبان پهلوی شعاع را «شید» می نامند پس نام جم را جمشید گذاشتندو از آن روز به بعد این مراسم به نوروز جمشیدی معروف شده است،که البته در فارس نامه ی ابن بلخی،نسبت دادن نوروز به جمشید با ابهامات و تردیدهایی روبه رو شده است.

در تاریخ آمده است روزی که حضرت محمد (ص) خلافت را به حضرت علی سپرد نوروز است؛البته برای حفظ جشن نوروز از چشم زخم متحجران تمام مردم ایران نوروز را با جشن به خلافت رسیدن حضرت علی (ع) مصادف دانسته اند:

نوروز رسید گل به چمن رام گرفت جمشید جم از دست فلک جام گرفت

روزی که علی نشست بر جای نبی از فـضل خدا زمانه آرام گرفت

آداب نوروز

در عید نوروز مردم میناب پیشانی و شاخ گاو و گوسفند ان و همچنین در منازل را با گلک (:گل سرخ)رنگین می سازند و در این راستا بر این باورندکه زمین روی شاخ گاو ماهی قرار دارد و نوروز روزی است که گاوماهی برای رفع خستگی زمین را از این شاخ به آن شاخ منتقل می سازد و احیانا نوروز اگر زلزله ای رخ می داد آن را در اثر جابجا شدن زمین از یک شاخ به شاخ دیگر گاو می دانستند نوروز اگر زمستان پر بارانی داشته باشد، فرح بخش و نشاط انگیز است و سبزه و گیاهان زینت بخش فضای دشت و دمن خواهد بود.

در دوران گذشته در شب و روز فروردین وسایل منزل از جمله:کوزه های سر شکسته ،حصیر و بوریا را که کهنه شده بودند دور می ریختند و سپس به انتظار رؤیت رنگین کمان می ماندند و بر این باور بودند که هر گاه در آسمان رنگین کمان بیاید سال تحویل داده است و آنگاه به پیشانی حیوانات گلک(: نوعی گل سرخ رنگ) می زدند و پیرزنان و پیر مردان نیز سر خود را حنا می زدند و زنان جوان نیز دست و پای خود را با حنا نقش و نگار می انداختند و سپس لباس نو می پوشیدند،زنان نقاب(برکه) نو به صورت می بستند و مردان نیز لنگ(نوعی شلوار مردانه)می پوشیدند و همگی بر چشمان خود سرمه می کشیدند و به همدیگر مژد گانی می دادند.

در ایام نوروز در باغ های اطراف میناب (روستای محمودی و نصیرائی) و دیگر روستاها ؛ گلی به رنگ بنفش می روید که با نام بهارکو (rako â bah) معروف است و معمولا دختر خانم ها و آقا پسرها آن گل ها را به بند می کشند و به گردن می آویزند.

در گذشته به هنگام تحویل سال، تمام اقوام و طایفه در خانه ی بزرگ فامیل و یا پدر و مادر جمع می شدند و شب نشینی راه می انداختند و کهنسالان مجلس نیز چیچکا (قصه) تعریف می نمودند و از خاطرات خوش خود و همچنین از گذر ایام سخن می راندند.

به هنگام تحویل سال نیز گل های نوروزی که در فصل نوروز به صورت خودرو می رویند می چینند و در خانه های خود می گذارند و همین طور برگ درخت انبه و زیتون ( گواما ) را به در خانه هایشان می زدند تا کهنگی آن ها از بین برود؛ از دیگر اعمال نوروز که توسط خانم ها انجام می گرفت رنگ کردن تخم مرغ با گلک(گل سرخ) بود تا به هنگام تحویل سال به کودکان خود هدیه دهند و هم این که آنها بر روی آتش نمک می ریختند و همچنین وسط ابروهای خود را نیز با گلک (گل سرخ) رنگ می نمودند و به مانند خال هندی ها زینت می دادند.

سبزه ی نوروزی

مهمترین مظهر محیطی نوروز ،سبزه ی نوروزی است که پیام آور نوشدگی و بارزایی طبیعت است،سبزه ی نوروزی به هنگام فرارسیدن نوروزباید پیش چشم باشد دو سه هفته پیش از نوروز ،گندم،جو،ارزن،ذرت،لوبیا،نخود و ماش می کارند و در گذشته نیز با نزدیک شدن به سال نو هسته ی خرما را درون خانه هایشان می کاشتند تا جوانه بزند و سبز شود و در هنگام تحویل سال از آن استفاده کنند.

پوشاک نوروزی

بیشتر مردم هرمزگان به پوشاک نوروزی اهمیت می دهند و به هنگام نوروز همه می خواهند لباس های نو بر تن کنند و سال نو را با شادی و رخت نو آغاز نمایند؛ آن دسته از مردمان را که نیز توانایی خریدن لباس ندارند با خود این شعر را زمزمه می کنند:

عید ما نـوروز ما کهنه قـبا هر روز ما

که از شعر فوق اهمیت دادن به لباس و پوشاک نوروزی به خوبی دریافت می شود.

خانم ها به هنگام تحویل سال ،برکه های (نقاب) خود را دور می اندازند و برکه های نو می پوشند

اما با آمدن نوروز مردان نیز لنگ های (شلوار) کهنه ی خود را دور می انداختند و لنگ دیگری می پوشیدند.

نهادن بوی خوش بر آتش

قبل از فرا رسیدن سال نو ،منازل سرشار از بوی خوش اسفند ،کندر ،گشته،بوورسی و بو زعفرانی می شد مردم هرمزگان از گشته( qeŠ ta)که یک نوع بخور است برای معطر کردن اتاق و لباس ها به کار می بردند ،که البته مواد اولیه ی برای ساخت گشته از هندوستان می آوردند ــ و سابقه ی آن بر می گردد به زمانی که میناب (هرمز کهنه)در دوره ی ساسانیان وارد تجارت جهانی شده بود- که مواد آن عبارتند از: پوج عود ،لوبن،مشک،عنبر،بنت سودان و شکر .

اما از دیگر مواد خوشبو که در گذشته ودر ایام نوروز مردم میناب آن را مورد استفاده قرار می دادند بوورسی است که از گل سرخ ،ورس ،جوز هندی،گست و کبوت درست می کردند ،رنگ این ماده سفید است و در ظرف در بسته نگهداری می شود؛درگذشته خانم های مینابی با فرا رسیدن سال نو ودر عروسی ها خود را با این ماده خوشبو و معطر می کردند بو زعفرانی نیز ازجمله ماده های خوشبو است که از جوز هندی و ملهب ساخته می شود ،این ماده بسیار معطر و خوشبو است و البته خیلی گران قیمت ،که در گذشته بیشتر مورد استفاده ی اعیان و اشراف بوده است .

خانه تکانی

مردم هرمزگان تقریبا از اوایل اسفند ماه ، مبادرت به خانه تکانی و زدودن آلودگی از فضای خانه و کاشانه ی خود می نمایند ودر روستاها ، فرش ها ،حصیرها را در جوی آب می افکنند و می شویند.

غذای نوروزی

اغلب غذاهای مورد استفاده در نوروز، از نان گندم و یا جو بوده است؛همینطور شیر و دوغ گاو و چنگال (نوعی شیرینی محلی) کلوچه محلی و بلالوط

نوروز و با زی های آن

کستی

از دیگر بازی هایی که در ایام نوروز برگزار می شود ، بازی کستی (کشتی ) می باشد که داوران آن پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها هستند . بازی بدین گونه شروع می شود که مادر بزرگ ها و یا پدر بزرگ ها ، نوه ها و یا دیگر کودکان ر ا دعوت به کشتی گرفتن می کنند و هر کودکی که برنده شود عیدی دریافت می نماید .

اجرای این بازی به این گونه است که دو نفر لنگی (: شلوار مردانه شبیه دستمال) به کمر بسته و با هم کشتی می گیرند . این بازی از نوع کشتی های سنتی بسیاری از شهرهای ایران است که طبق هیچ قاعده و قانونی نیست و هر کسی که بتواند به هر ترتیب که شده پشت حریف را به خاک برساند ، برنده بازی است . برای این منظور هر یک از طرفین به هر حیله ای دست می زنند تا پشت طرف دیگر را بر زمین زنند .

نوروز ی خوانی

«ترانه های نوروزی و نوبهاری ، افزون بر بازگویی و توصیف عواطف و احساسات مردم در بازنگری نوبهار و نوروز ، عموما به اشاعه فکر عامه می پردازد . هنوز هم در بسیاری از روستاها و شهرهای ایران ، نوروزی خوان ها ، این پیک های نوروزی چند روز پیش از نوروز ، به در خانه های مردم می روند و رسیدن نوروز و نوبهار را تهنیت می گویند . » (طهماسبی : 26) کودکان به هنگام فرا رسیدن نوروز ، سرود نوروزی می خوانند تا به دستاویز آن از بزرگتر ها عیدی بگیرند :

« نوروز نو باز آمده / بلبل به آواز آمده / فرزند به صد ناز آمده / بابا بده نوروزیم / مادر بکن دلسوزیم / مادر به حق شیر تو / در گردنم زنجیر تو / شب ها بخوردم شیر تو / بابا بده نوروزیم / مادر بکن دلسوزیم / نوروزیم ده شاهی است / کمتر کنی یک شاهی است / گر ندهی رسوایی است / بابا بده نوروزیم / مادر بکن دلسوزیم / ای بی بی نیکو سرشت / جای تو باشد در بهشت / طفلان دهندم سرزنشت / بی بی بده نوروزیم / مادر بکن دلسوزیم/ ای خاله ام ای با وفا / باشد خدا از تو رضا / جای تو باشد کربلا / خاله بده نورزویم / مادر بکن دلسوزیم / عمو به حق لا اله / حق باشدت پشت و پناه / باشد خدا از تو رضا / عمو بده نوروزیم / مادر بکن دلسوزیم / خالو تو هستی خال من / هستی تو پر و بال من / فکری بکن بر حال من / خالو ( دایی) بده نوروزیم / مادر بکن دلسوزیم »

تحویل سال نو

قبل از تحویل سال نو ، مردم سر و پای خود را پاک می شویند و جامه نو می پوشند . در خانه ا سپند دود می کنند و پس از خواندن دعای نوروزی و تبریک گفتن سال نو به خانه ی بزرگان فامیل می روند و در این دید و بازدیدها کودکان از بزرگتر ها عیدی دریافت می کنند و همچنین با در دست داشتن شیرینی و آب و گلاب بر مزار عزیزان از دست رفته ی خود حاضر می شوند و برای آنان فاتحه می خوانند و سال را با خوشی و شادی شروع می نمایند ، اما بعد از نوروز ممکن است که هوا با سرعت رو به گرمی برود و سبزه ها خشک شود . با این وجود اعتقاد عمومی بر این است که پس از نوروز تغییرات غیر منتظره ای ممکن است در هوا ایجاد شود ، به همین جهت گفته اند :

« پس از نـوروز سلـطانی پدید آیـد زمسـتانی

یا باد است یا باران یا شرطه بی پایان» (سایبانی، 1382: 123)

سیزده بد ر

«سیزده روز پایان دوره ی جشن های نوروزی است . در این روز مردم بنا بر یک سنت فرهنگی از خانه ها بیرون می آیند و به دشت و صحرا و باغ می روند تا آخرین روز عید را در طبیعت و در کنار سبزه و گیاه و آب روان چشمه ها و جویبارها به شادی و خوشی بگذرانند » ( بلوکباشی : 1380: 89) . ایرانیان باستان بر این باور بودند که سیزدهم نوروز ، آغاز رهایش از جهان مادی ، روز طلب باران بهاری برای کشتزارها ی نو دمیده ، روز ایزد تیر و تیشتر و روز نابودی دیو اپوش و روز گره زدن سبزه ها برای باز شدن بخت دوشیزگان است .

در روز سیزده دختران دم بخت دسته دسته در صحرا متفرق می شدند و سبزه را گره می زدند و می گفتند: سیزده بدر ، سال دگر ، بچه بغل . آنگاه تا غروب آفتاب در صحرا می ماندند و با پنهان شدن آفتاب به خانه های خود بر می گشتند و در آن شب افراد کوچکتر نزد بزرگ تر ها می رفتند و از آنان قصه های قدیمی را می شنیدند . و بدین گونه ایام را با شادمانی سپری می کردند .

شعری دیگر راجع به نوروز

سیصد سلام و سی علــــیک ای صاحب خونه سلام علیک

ای صاحب خونه ی با ایمان بلنــــد قــــد و باریک میان

ما هـــــــستیم نوروز خوان نـــــوروز ســــــــلطان آمده

ای صاحـــــب خانه با خدا ان شــــــاءالله بــــروی کربلا

در یـــــک رها کنی دوما دســـــت شـــــادی شمع حنا

به به از ایــــــن دولت سرا دولــــت ســـــرای پــــادشاه

به خشت نقره خشت طلا تـــــوفیـــــق میارن به قصر شاه

نـــــوروز ســـــلطان آمده گــــل در گلســــــتان آمــده

منابع و مآخذ

ـ سعیدی ، سهراب، ( 1387) ترانه های چوپان ( شروه ها ، دوبیتی ها و اشعار مردمی میناب) قم ، موعود اسلام .

ـ --( 1386) فرهنگ مردم میناب ، تهران ، ائلشن .

ـ -- (1386 ) ، لالایی ، بازی ها و سرگرمی های میناب ؛ تهران ، ائلشن .

ـ فره وشی، بهرام، ( بی تا )، جهان فروری ، تهران ، دانشگاه تهران .

ـ دژگانی ، فاطمه، ( 1384) ، قشم نگینی بر خلیج فارس ، تهران ، سیروان .

ـ سایبانی ، احمد، ( 1382) ، فین بندر عباس ، تهران ، همسایه .

ـ بلوک باشی، علی ، ( 1380) نوروز جشن نوزایی آفرینش ؛ تهران ، پژوهش های فرهنگی ، چاپ دوم

امین حکمت نیا سه‌شنبه 25 اسفند 1388 ساعت 08:16

4 نظر

دومین همایش پیاده روی خانواده پرسنل آلومینیوم المهدی جزیره لارک

مسابقه دارت مسابقه تیراندازی

پیاده روی پیاده روی

پیاده روی عکس

مسجد عکس دسته جمعی

مسولین برگزاری

برای دیدن تصاویر با اندازه واقعی بر روی عنوان تصویر کلیک کنید

به همت باشگاه فرهنگی ورزشی آلومینیوم المهدی بندرعباس دومین همایش پیاده روی خانواده پرسنل برگزار شد. در حاشیه این همایش مسابقات دارت - تیراندازی - دومیدانی و طناب کشی برگزار شد که به نفرات انتخاب شده جوایزی به رسم یادبود اهداء شد.

امین حکمت نیا شنبه 22 اسفند 1388 ساعت 11:59

2 نظر